'Het lustige kippenvel' deel 3

Comme une Parisienne vulgaire

De repetitie verloopt oer-professioneel en bloedserieus… maar er mag gelachen worden. Het expressieve taalgebruik van dirigent Niquet stimuleert en enthousiasmeert zelfs mij, de stille en passieve genieter. Dat de bruisende energie van de dirigent ook zijn impact heeft op de muzikanten, zal iedere keer weer blijken in een voor mij indrukwekkende eerste repetitie. De trombonist krijgt de opdracht een bepaalde reeks noten niet te spelen “à la Viennoise” maar “comme une Parisienne vulgaire!” De klank die daarop uit de trombone komt, bewijst dat de man met het dirigeerstokje –zoals altijd – gelijk heeft (ook al heb ik nog geen ‘stokje’ in zijn handen gezien) . De glimlach op de 59 andere orkestleden bewijst dat en stemt de dirigent tevreden.

Weense slagroomtaart

Bij gebrek aan instrument gebruikt dirigent Niquet zijn imposante stem om het ‘voor te doen’. Léhar's marsen en walsen worden soms onderbroken met instructies als “Fast! Quick! Schnell!”… “Jouez plutôt: Tjaptjap Tjaptjap Tjawadie”… “Un crescendo moins rigolo!”… “Ce n’est pas du tout la vieille Viennoise!”… . Eén keer vraag ik me af wat hij bedoelt met de uitdrukking: “Jouez les gâteaux!”… waarbij ik in gedachten wulpse, Weense slagroomtaarten zie… tot ik besef dat hij eigenlijk “Jouez Legato!” zei! Een klarinettist krijgt als aanwijzing: “Là, tu es une belle jeune fille en pleine action”. Wat een nuttige zet blijkt van de dirigent want de grijze muzikant laat het dan ook nog zo klinken uit zijn glimmende houtblazer! Geen enkel woord is de man met de zalig zwierende armen te min om deze vrolijke operette te laten zwieren dat het een lust is! “On a besoin du caractère! C’est vachement drôle! Amusez-vous!”. Het heeft zijn effect. Het orkest katapulteert me naar het Wenen van de Belle Epoque. Ik zweef lustig mee op de tonen van deze operette die precies 113 jaar oud is!

M de Marrakech

Door de vele onderbrekingen – typisch aan een eerste orkestrepetitie – moet de dirigent steeds weer duidelijk aangeven vanaf waar ze gaan hernemen of inpikken. Dat gebeurt in dit geval niet met genummerde maten. Ze zijn aangeduid met de letters van het alfabet. De dirigent gebruikt om misverstanden te mijden ook volledige woorden in plaats van één letter. “On recommence de M - Marrakech!”. “On est à L - Luxembourg”. Het klinkt soms wel bewust grappig : “On reprend de K - Kiwiiiiiii!”. Of: “J de jeune ou joli. Tout comme moi!”. Soms corrigeert hij zichzelf wanneer hij een betere vindt: “On était à F de France. Non, Flagey!”. Een dirigent mag en kan duidelijk ook vindingrijk en creatief zijn in die details. Toch bespeur ik nergens een greintje van nonchalance of gebrek aan concentratie. Ik hoor het ook aan wat hij bereikt met dit toch al zeer hoogstaand orkest. De weduwe wordt steeds vrolijker en zwiert als een verrukkelijke Weense wals.

Gedeelde passie

Eén uitspraak doet me lachen èn roept herinneringen op. “Soyez précis! Les chanteurs n’ont pas de ritme! Sauf les chanteurs de jazz et la comédie musicale!”. Tijdens ons gesprek achteraf nuanceert en relativeert monsieur Niquet dit. Hij steekt het op onze westerse cultuur. Maar ik onderbreek hem en geef hem eigenlijk gelijk. Ooit regisseerde ik een klassiek geschoolde sopraan uit Los Angeles en het viel me op dat ik werkelijk moest voordoen hoe ze op de muziek moest bewegen. Muziek, zegt men vaak, is pure wiskunde. Ik sta in bewondering voor hoe deze muzikanten ‘op zicht’ kunnen spelen. Hoe een dirigent, die de partituur weliswaar wèl wekenlang heeft bestudeerd, zo vlot en efficiënt iets méér dan één act muziek in slechts een halve namiddag kan ‘in elkaar steken’. Ik besef dat mijn werk als regisseur van film en theater (met zijn soms lange repetitie- en wachttijden) toch mijlenver verwijderd is van dit medium, dat vol zit met technische termen die zo verschillen van de onze. De passie is er in beide, dat zeker, alleen manifesteert ze zich op een andere manier, met een ander systeem, uit ze zich via een ander kanaal. Toch meen ik hetzelfde Lustige Weduwe-vuur te voelen als de groep muzikanten die voor me zit. Noten lezen en interpreteren is hun tweede taal. Ik ben die –helaas, helaas, driewerf helaas – niet machtig. Toch voel ik intuïtief aan dat door mijn lijf precies dezelfde vreugde-energie stroomt als bij de leden van het Brussels Philharmonic èn hun dirigent. Drie verschillende standpunten, één muzikaal vuur.

Wordt vervolgd...

lees deel 1 • lees deel 2