Sir James MacMillan hoort tot de wereldtop van hedendaagse componisten en is internationaal actief als dirigent. Zijn muzikale taal bevat invloeden uit zijn Schotse wortels, zijn katholieke geloof, zijn sociale gevoeligheid en zijn interesse in Keltische volksmuziek, verwoven met muziek invloeden van Oosterse, Scandinavische en Oost-Europese muziek.
Zijn internationale doorbraak kwam er met zijn werk The Confession of Isobel Gowdie, dat in 1990 op de BBC Proms bijzonder enthousiast onthaald werd. Sindsdien worden zijn composities wereldwijd uitgevoerd, wat hem tot een van de meest gespeelde hedendaagse componisten maakt. In zijn uitgebreide catalogus vinden we werken als het slagwerkconcerto Veni, Veni, Emmanuel, dat bijna 500 keer is uitgevoerd, een celloconcerto geschreven voor Mstislav Rostropovitch, het orkestwerk met koor 'Quickening' en vier symfonieën. Zijn recente grote werken omvatten zijn Tweede Slagwerkconcerto voor Colin Currie, een co-comissie van Philharmonic Orhcestra en Edinburgh International Festival, Nederlands Philharmonisch Orkest, Orchestre National du Capitole de Toulouse, Baltimore Symphony Orchestra, São Paulo Symphony Orchestra en Cabrillo Festival of Contemporary Music en zijn Tromboneconcerto, geschreven voor Jörgen van Rijen en recent gecreëerd door het Koninklijk Concerrtgebouworkest onder leiding van Iván Fischer.
Naast zijn eigen muziek dirigeert hij een brede waaier aan hedendaagse en standaarde werken, en wordt hij gelauwerd om zijn uniek perspectief op de partituur. Zo dirigeerde hij onder meer het National Symphony Orchestra Washington, hr-Sinfonieorchester Frankfurt, Baltimore Symphony, Rotterdams Philharmonisch Orkest, Münchner Philharmoniker, Radio-Symphonieorchester Wien, Danish Radio Symphony, Gothenburg Symphony, Bergen Philharmonic, Royal Liverpool Philharmonic Orchestra, City of Birmingham Symphony Orchestra, BBC Scottish Symphony, Toronto Symphony, Los Angeles Philharmonic, New Zealand Symphony Orchestra en NHK Symphony. Tot 2013 was hij vaste gastdirigent van de Nederlandse Radio Kamer Filharmonie en negen jaar lang was hij Componist/Dirigent van de BBC Philharmonic.
Hoogtepunten van seizoen 2019-20 omvatten zijn aanwezigheid op het Edinbrugh International Festival als deel van de wereldwijde vieringen van zijn 60ste verjaardag, met uitvoeringen van zijn werken waaronder Quickening, A Scotch Bestiary, Woman of the Apocalypse en de wereldpremière van zijn Vijfde Symfonie 'Le grand inconnu’. Daarnaast dirigeert hij ook zijn eigen Tweede Symfonie. Zijn muziek wordt ook uitgevoerd op het Three Choirs Festival, BBC Proms, Cincinnati May Festival en Lincoln Center’s White Light Festival, waar The Sixteen en Britten Sinfonia de Amerikaanse première brengen van zijn Stabat Mater. Verdere engagementen dit seizoen brengen MacMillan tot Cincinnati Symphony, Scottish Chamber Orchestra, Trondheim Symphony, het Vlaams Radiokoor en Tallinn Chamber Orchestra in aanwezigheid van Arvo Pärt. Hij blijft Young Composer Mentor bij London Philharmonic Orchestra, met als hoogtepunt een concert onder leiding van MacMillan in het Southbank Centre.
In 2014 stichtte MacMillan het muziekfestival The Cumnock Tryst, dat jaarlijks plaatsvindt in zijn geboortestreek Ayrshire. In 2004 werd MacMillan een CBE uitgereikt en in 2015 ontving hij het ridderschap.
Vele van zijn werken verschenen op Chandos, BIS en BMG, en recenter verscheen op Challenge Records een reeks met zijn vioolconcerto A Deep But Dazzling Darkness en zijn slagwerkconcerto Veni, Veni, Emmanuel met Colin Currie en de Radio Kamer Filharmonie. Op Harmonia Mundi verscheen recent een met een 2016 BBC Music Award onderscheiden opname waarop hij Britten Sinfonia dirigeert in onder meer zijn hoboconcerto. In 2017 werd de opname van MacMillan’s Stabat Mater uitgevoerd door The Sixteen genomineerd voor een Gramophone Award en onderscheiden met een Diapason d’Or.